Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
DẠY HỌC HỢP TÁC TRONG 
NHÓM NHỎ 
I/ PHẦN 
1. Lí do chọn sáng kiến kinh nghiệm: 
Từ đầu năm 2002-2003 sách giáo khoa mới được đưa vào sử dụng 
trong trường THCS. Song song với việc sử dụng SGK mới thì GV cũng 
cần đổi mới phương pháp dạy học, trong đo phương pháp dạy học theo 
nhóm nhỏ là phương pháp mới mẻ và khả quan nhất. 
2. Mục đích của sáng kiến king nghiệm: 
Sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm nhỏ phù hợp với tư tưởng tích 
cực hoá hoạt động của học sinh. 
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: 
HS lớp 6 trường THCS Đinh Tiên Hoàng, phường 9 thành phố Tuy Hoà. 
4. Nhiệm cụ nghiên cứu: 
 Tìm hiểu nhu cầu học tập của học sinh. 
 Tìm hiểu khả năng học tập bộ môn của học sinh. 
 Tìm ra phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh 
và SGK mới. 
5. Phương pháp nghiên cứu: 
 đúc kết từ kinh nghiệm giảng dạy bộ môn. 
 Quan sát học sinh, qua thực tế giảng dạy, tìm tòi học hỏi kinh 
nghiệm của đồng nghiệp rút ra sáng kiến kinh nghiệm của bản 
thân. 
6. Nội dung đề tài: 
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN ĐÈ TÀI NGHIÊN 
CỨU. 
1. Cơ sở pháp lí: 
Dựa trên văn bản chỉ đạo của bộ giáo dục đào tạo về việc đổi mới 
phương pháp dạy học bộ môn Sinh học trong trường THCS. 
2. Cơ sở lí luận: 
Trước xu thế đi lên của thời đại, sự phát triển không ngừng của 
các ngành khoa học kĩ thuật, thì trong ngành giáo dục cũng không 
ngừng đổi mới và phát triển. 
Việc đổi mới, trước tiên là đổi mới phương pháp dạy học đã được thống 
nhất theo tư tưởng tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh dưới sự 
tổ chức hướng dẫncủa giáo viên: Học sinh tự giác chủ động tìm tòi phát 
hiện giải quyết nhiệm vụ, nhận thức và có ý thức vận dụng linh hoạt 
sáng tạo các kiến thức kĩ năng đã thu nhận được. 
Nhưng đổi mới phương pháp dạy học thoi thì chưa đủ-đó mới là 
một nửa của vấn đề. Song song với việc đổi mới phương pháp dạy học 
của giáo viên thì đổi mới SGK theo tư tưởng tích cực hoá hoạt động của 
học sinh, làm đổi mới phương pháp học tập của học sinh là một nửa 
quan trong của vấn đề này. 
Từ đầu năm 2002-2003 SGK mới được đưa vào sử dụng ở trương 
THCS, song song với sử dụng phương pháp dạy học mới của giáo viên. 
ĐÓ thực sự là một bước ngoặc lớn trong nền giáo dục nước nhà. 
Là một giáo viên được phân công giảng dạy bộ môn Sinh Học 
theo SGK mới, thì vấn đề làm thế nào để HS sử dụng triệt để nội dung 
SGK và HS đạt được nhưng mục tiêu cụ thể của từng bài và của chương 
trình, đã làm tôi trăn trở lựa chon, kết hợp các phương pháp dạy học 
mới. Trong các phương pháp đó tôi nhận thấy phương pháp mới mẻ 
nhất, khả quan nhất là phương pháp “ dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ”. 
Tuy nhiên muốn tiết dạy đạt kết quả tốt cần phải kết hợp với các phương 
pháp dạy học khác. 
3. Cơ sở thực tiễn: 
Trong thực tế ý chí và năng lực của HS không thể đồng đều tuyệt 
đối. Vì vậy làm thể nào để giảm bớt di sự chênh lệch ấy? Làm thế nào 
để các em có ý thức tương trợ, đoàn kết giúp nhau cùng tiến bộ trong 
học tập? Làm thế nào để các em chủ động tìm tòi kiến thức? Để hiểu sâu 
nhớ lâu kiến thức sinh học? Và để học với bạn, học với sách? 
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU. 
1. Khái quát phạm vi: 
 HS lớp 6 trường THCS Đinh Tiên Hoàng phường 9 thành phố Tuy 
Hoà. 
2. Thực trạng của đề tài nghiên cứu: 
Những thuận lợi để GV chọn phương pháp dạy học hợp tác trong 
nhóm nhỏ và sử dụng triệt để nội dung SGK. 
Ưu điểm của phương pháp dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ. 
Thông qua sự hợp tác tìm tòi nghiên cứu thảo luận tranh luận trong 
tập thể, ý kiến của mỗi cá nhận được bộc lộ , được điều chinh hay bát 
bỏ, qua đó HS nâng mình lên một trình độ mới. Bài học đã vận dụng 
được vốn hiểu biết , kinh nghiệm của mỗi cá nhân và cả lớp. Từ xưa đã 
có câu “học thầy không tày học bạn”. Chính hoạt động trong tập thể 
nhóm sẽ làm cho từng thành vien được bộc lộ suy nghĩ hiểu biết, thái độ 
của mình, qua đó được tập thể uốn nắn điều chỉnh, phát triển tình bạn, ý 
thức công đồng. Như thế hiệu quả học tập sẽ tăng lên. 
a) Nội dung và cấu trúc SGK Sinh học mới cũng rất thuận lợ để giáo 
viên sử dụng phương pháp dạy học này. 
 Nội dung SGK Sinh học mới: 
 Chọn lọc những kiến thức cơ bản nhất, đảm bảo tinh giảm 
gọn nhẹ, thiết thực. lược bỏ những kiến thức quá khó 
buộc HS phải thừa nhận. 
 Đặc biệt nhấn mạnh các hiện tượng sinh lí của các cơ 
quan thực vật và việc vận dụng các kiến thức trong đời 
sống và trồng trọt. Chính nội dung này đã kích thích các 
em HS ham tìm tòi hiểu biết và ham học bộ môn. 
 Hướng dẫn cụ thể từng thí nghiệm giúp HS có thể tự thí 
nghiệm hoặc tự thiết kế thí nghiệm theo nhóm nhỏ. 
 Những thông tin SGK cung cấp bên cạnh hệ thống câu hỏi 
thảo luận, những chỉ dẫn cụ thể cũng phục vụ đác lực cho 
phương pháp này. 
 Các hình vẽ trong SGK được tăng cường gồm những hình 
có ghi chú đầy đủ nhằm cung cấp thông tin. Những hình 
có chú thích không đầy đủ yêu cầu HS tìm tòi thông tin. 
Những hình câm để kiểm tra kiến thức. 
 Một số thông tin tư liệu để HS mở rộng kiến thức trong 
mục”Em có biết?”. 
Với nội dung và kiến thức như trên SGK không chỉ giúp HS 
tìm tháy kiến thức cơ bản cần lĩnh hội mà còn được hướng 
dẫn cách thức làm việc, cách thức hoạt động để có thể tìm tòi 
phát hiện kiến thức. 
b) Thực tế HS: 
Một thuận lợi quan trọng nữa là HS trường THCS Đinh 
Tiên Hoàng là HS vùng nông thôn, việc tìm tòi mẫu vật, thiết kế 
thí nghiêm sinh học là không khó đối với các em. Nhất là với 
phương pháp học tập theo nhóm,mỗi HS chịu trách nghiẹm sưu 
tầm một loại mẫu vật để cùng nhau quan sát đủ loại mẫu vật cần 
thiết. Từ đó góp phần giáo dục tinh thân tập thể tương thân tương 
ái, đoàn kết trong học tập, để sau này các em trở thànhngwời hoà 
đồng gần gũi, được mọi người yêu mến. 
Từ những thuận lợi trên đã khiến tôi lựa chọn phương 
pháp”dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ” làm đề tài sáng kiến kinh 
nghiệm của mình. Tuy nhiên một bài dạy tốt cần phải kết hợp 
nhiều phương pháp dạy học mới đi đến thành công. 
3. Nguyên nhân của thực trạng 
Với những nhiệm vụ nhận thức và sự nỗ lực tư duy của mỗi cá 
nhân HS chưa đủ , cần có sự tham gia của nhiều người , thì cần phải tổ 
chức cho HS hoạt động hợp tác trong nhóm nhỏ. 
a)Những yêu cầu chính của dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ : 
Sự hợp tac trong nhóm phải dựa vào sự đóng góp của mỗi thành 
viên trong nhóm . Không được ỷ lại vào người khác . Mỗi người đều 
phải tư duy một cách tích cực . Do vậy phương pháp này bao gồm các 
bước sau: 
-Làm việc chung cá lớp : 
+GV nêu vấn đề , xác định nhiệm vụ nhận thức . 
+ Tổ chức các nhóm giao nhiệm vụ . 
+ Hướng dẫn cách làm việc của nhóm . 
-Làm việc theo nhóm : 
+Phan công trong nhóm từng cá nhân làm việc rồi trao đổi chung 
cả nhóm 
+ Cử nhóm trưởng điều khiển sự hoạt động của nhóm , cử thư ký 
ghi chép kết quả thảo luận . 
+ Thư ký đại diện cho nhóm trình bày kết quả làm việc của nhóm 
(cần có sự luân phiên nhóm trưởng và thư ký của nhóm để tạo cơ 
hội cho mỗi người được tập trình bày, bảo vệ ý kiến giao tiếp 
trước đông người ) 
-Thảo luận tổng kết trước lớp 
+Đại diện các nhóm lần lượt báo cáo kết quả 
+Thảo luận chung 
+GV tổng kết giúp HS hoàn thiện kiến thức và đặt vấn đề tiếp 
theo 
b) Các nguyên tắc chính của dạy học hợp tác theo nhóm nhỏ 
-Tiến bộ cho mỗi người , tiến bộ cho mọi người 
-Trách nhiệm của mõi cá nhân 
-Tham gia bình c đẳng 
-Tác động động đồng thời 
c)Ý nghĩa tích cực của dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ 
-Tạo điều kiện cho nhiều người cùng tham gia 
-Học được kiến thức của bạn 
-Phát triển kỹ năng cá nhân và kỹ năng xã hội 
+Hiểu thêm về bản thân ( tự đánh giá ), về bạn bè thông qua việc 
trao đổi, chia sẻ học hỏi lẫn nhau 
+Biết lắng nghe, làm theo qui định và sự phân công của nhóm 
-Tạo điều kiện cho mỗi người có thể thích ứng dần với sự phân 
công lao động, hợp tác của cộng đồng trong tương lai 
d) Hình thức tổ chức dạy học sinh học hoạt động theo nhóm nhỏ 
-Tuỳ theo nhiệm vụ học tập, GV chia lớp thành nhiều nhóm nhỏ, 
mỗi nhóm có số người bằng nhau ( có thể chia nhóm ngẫu nhiên hoặc 
theo bàn ) 
-Mỗi nhóm thực hiện một loạt nhiệm vụ hoặc cùng thực hiện một 
nhiệm vụ học tập. Trong nhóm mỗi thành viên được phân công hoàn 
thành một nhiệm vụ, rồi cùng nhau tham gia thảo luận với nhóm. Mỗi 
nhóm cử đại diện thay mặt nhóm báo cáo và bảo vệ kết quả làm được 
của nhóm trước lớp. Hình thức này buộc các thành viên trong nhóm 
cùng hoạt động cùng hợp tác với nhau làm việc, qua đó cũng rèn được 
kỹ năng giao tiếp nhận thức. 
CHƯƠNG III: BIỆN PHÁP GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐỂ THỰC 
HIỆN ĐỀ TÀI 
1) Cơ sở đề xuất các giải pháp 
 Để một tiết dạy sinh học 6 theo PPDH trong nhóm nhỏ thành công 
cần có sự phối hợp nhịp nhàng trong hoạt động học và hoạt động dạy 
của HS và GV . 
 a) HS : -Phải chuẩn bị trước các mẫu vật cần thiết 
 -Phải nắm vững kiến thức cũ và tìm hiểu trước bài sắp học 
 -Tích cực trong giờ học và phải tuân theo kỷ luật của lớp 
 b) GV: -Nắm vững kiến thức 
 -Soạn bài chuẩn bị đồ dùng đầy đủ và có chất lượng 
 -Hướng dẫn HS tự học chu đáo. 
2)Các giải pháp để thực hiện PPDH trong nhóm nhỏ vào thực tế 
giảng dạy môn sinh học 6 : 
 a) Khi sử dụng PPDH theo nhóm GV nên cho HS giữa các nhóm thi 
đua với nhau bằng các trò trơi phục vụ cho nội dung bài học. Bằng thi 
đua giữa các nhóm kích thích sự sôi nổi nhiệt tình học tập của HS 
 VD: Khi dạy bài 35 “Biến dạng của lá” 
Trong hoạt động I: Tìm hiểu về một số loại lá biến dạng. Sau khi 
HS các nhóm cùng quan sát mẫu vật kết hợp với hình vẽ trong sách giáo 
khoa, các nhóm thống nhất ý kiến và cá nhân tự điền vào bảng liệt kê 
trong vở bài tập của mình . 
 GV kiểm tra và cho HS sửa chữa nội dunh bảng liệt kê 
 -GV treo bảng liệt kê lên bảng, gọi một nhóm tham gia, bốc thăm xác 
định tên mẫu vật nhóm cần điền . 
 -Yêu cầu các nhóm HS nhặt các mảnh bìa có ghi sẵn đặc điểm hình 
thái chức năng ... gài vào ô cho phù hợp . 
 -HS mỗi nhóm cử 3 em lên chọn mảnh bìa để gắn vào vị trí 
 -Các nhóm khác th